ویراستاری مقاله فارسی: نکات، ترفندها و هر آنچه که باید بدانید

ویراستاری مقالات و کلا هر نوشته‌ای بخش مهمی از فرایند تولید محتواست.

هیچ نوشته‌ای بدون ویرایش قابل‌عرضه نخواهد بود. حتی اگر دقت و تمرکز کافی در نگارش اولیه آن هم وجود داشته باشد، باز هم نیاز به بررسی و خوانش مجدد دارد تا از هر اشکال احتمالی کاملا پاک شود.

ویراستاری مقاله فارسی می‌تواند متن را یک‌دست و منسجم، خوانا و مرتب و البته از نظر محتوایی قابل‌درک‌تر کند. پس اهمیت ویراستاری مقاله فارسی را دست‌کم نگیرید.

بسیاری از افراد هستند که فکر می‌کنند، ویرایش کاری اضافی است و اگر چنین چیزی برای یک متن و مقاله صورت بگیرد، دیگر وسواس زیادی به خرج داده شده است. چنین تفکری اصلا درست نیست. ویراستاری ضروری است و به صرف زمان و هزینه نیاز دارد. در ادامه این مقاله از لزوم ویراستاری و انواع آن و هر چیزی دیگری خواهید خواند که به این امر مهم وابسته است. با ما همراه باشید.

ویراستاری چیست؟

به‌طور کلی به فرایند آماده‌سازی محتوا برای قراردادن آن در اختیار مخاطبان ویرایش می‌گویند. در حقیقت، برای اینکه متن و محتوایی به طور نهایی آماده تحویل و تقدیم به مخاطب شود، باید انواع ویراستاری روی آن صورت بگیرد. این کارها شامل امور متنوعی هستند. اموری که متن را از نقطه‌نظر ظاهر، معنی و مفهوم و دستورزبان عاری از غلط و اشتباه می‌کنند.

زمانی که یک متن نوشته می‌شود، به احتمال بالای ۷۰ درصد در آن اشتباهاتی از نقطه‌نظرات مختلف وجود خواهد داشت. مثلا شاید غلط‌های املایی به دلیل آگاه نبودن نویسنده به تمام قواعد املایی در آن دیده شود. شاید هم بعضی از جملات و عبارات مطابق قواعد رسمی و استاندارد دستوری نوشته نشوند.

احتمال اینکه پاراگراف‌بندی‌ها یا رسم‌الخط کلمات هم کاملا درست نباشد به‌شدت وجود دارد. در چنین وضعیتی، تحویل متن و مقاله به مخاطبان با نتایج خوبی روبه‌رو نخواهد شد. چرا؟ به دلیل اینکه وجود اشتباهاتی که رفع نشده‌اند، خوانش و دنبال‌کردن مقاله و متن را برای مخاطبان سخت می‌کند و حتی اگر روند خواندن هم به مخاطره نیفتد و مخاطبان بتوانند متن را بدون در نظر گرفتن ایرادات موجود در آن مطالعه کنند، غلط‌های املایی و مواردی نظیر آنها باعث می‌شود تا اعتبار متن کم شود.

کاسته‌شدن از اعتبار متن‌ها و مقالات مانع از آن می‌شود تا فحوای کلام و پیام آن به‌خوبی منتقل شود. از همین روست که باید نهایت تلاش خود را برای ویراستاری مقالات‌تان و متن‌های مختلف به کار بگیرید و در صورتی که علم و تخصصی در حوزه ویرایش ندارید، این کار را به ویراستاری ماهر بسپارید.

بیشتر بخوانید: ویراستاری چیست؟ چگونه یک متن را ویرایش کنیم؟

ویراستار کیست؟

به شخصی که مقالات و متون را از ابعاد مختلف بررسی و ویرایش می‌کند، ویراستار می‌گویند.

ویراستاران دارای دانش و مهارت در حوزه ویرایش هستند و اطلاعات تازه و دست‌اولی درباره آخرین تغییرات واژه‌ها، قواعد و… دارند. آنها از اطلاعیه‌ها و قواعدی که فرهنگستان زبان فارسی مطرح می‌کند، باخبرند و براساس تجربه‌ای که دارند، دست به ویراستاری مقاله فارسی یا هر متن دیگری می‌زنند.

تجربه در ویرایش بسیار مهم است. چون هر چقدر هم که به عنوان یک ویراستار درباره قواعد، ویراستاری فنی و مسائل تئوری حول مقوله ویرایش بدانید باز هم تا کاری عملی را انجام ندهید، امکان اینکه خود را ویراستار بنامید، وجود نخواهد داشت. در گشت‌وگذار در میان واژه‌ها و عبارات متن‌های مختلف است که تجربه ویراستاری به وجود می‌آید و افراد در تنظیم و پالایش‌کردن مقالات و متون آمادگی‌ها و مهارت‌های کافی به دست می‌آورند.

ویراستاران امور متنوعی را سامان می‌دهند. برای مثال، امکان دارد که متنی را بعد از ویرایش، محدودتر و خلاصه‌تر کنند. یا شاید عبارات و کلماتی برای شرح بیشتر بعضی از قسمت‌ها به آن اضافه کنند. ویراستاران کسانی هستند که تمام تلاش خود را برای بهترکردن نوشته‌ها به کار می‌گیرند.

ویراستاران در دنیای محتوا حضور بسیار اثرگذاری دارند. شغل این افراد خیلی مهم است و حساسیت‌های زیادی دارد. چرا حساس؟ به دلیل اینکه اگر ویراستار متن نهایی را به شکلی خواندنی و منسجم درنیاورد، مخاطبان یک اثر از خواندن آن صرف‌نظر خواهند کرد. پس اهمیت ویرایش خیلی مهم‌تر از آن است که به نظر می‌رسد.

این دسته از متخصصان باید ضمن حفظ روح هر اثر و توجهی که به نیت‌های نویسنده دارند، دست به اصلاح آن به گونه‌ای بزنند که خدشه‌ای در مفهوم و محتوا رخ ندهد. حفظ سبک اثر و ویراستاری هم‌زمان کار دشواری است که فقط ویراستاران متخصص و باتجربه از عهده آن برمی‌آیند.

ویراستاری که اطلاعات عمومی‌اش وسیع است و به مطالب و عناوین مختلف اشراف دارد، به‌خوبی می‌تواند کار ویرایش را پیش ببرد. چون با موضوعات مختلفی در زمان ویرایش آثار مختلف روبه‌رو می‌شود و داشتن دانش عمومی وسیع درباره مباحث مختلف می‌تواند به او کمک کند تا تسلط بهتری در ویراستاری داشته باشد.

ویژگی‌های ویراستار خوب چیست؟

ویراستاری می‌تواند در حوزه ویرایش متون و مقالات به زبانی خاص قوی عمل کند که استانداردها و ویژگی‌هایی داشته باشد. این استانداردها به شرح زیر هستند:

• صبر و حوصله؛
• دقت و تمرکز؛
• برخورداری از اطلاعات عمومی؛
• تسلط به اطلاعات و اخبار به روز ویراستاری؛
• دارا بودن دانش فنی در حوزه تایپ.

صبر و حوصله نخستین و مهم‌ترین ویژگی است که هر ویراستار خوبی باید دارا باشد. اگر بناست که مقاله‌ای فارسی را ویرایش کنید، باید صبر و حوصله زیادی در خواندن دقیق آن، تسلط به مفهومش و البته نکات ویرایشی و نگارشی آن داشته باشید. کسی که صبر کافی ندارد، اشتباهات متعددی را از قلم خواهد انداخت و بدیهی است که چنین فردی نمی‌تواند ویراستاری موفق باشد.

دقت و تمرکز زائیده همان صبر و حوصله‌ای است که از آن صحبت شد. ویراستاران صبور هستند که دقت و تمرکز بالایی پیدا می‌کنند و می‌توانند نکات مختلف متن را درک کرده و اشتباهات احتمالی را رفع کنند.

ویژگی مهم بعدی درباره ویراستاران خبره، داشتن اطلاعات عمومی وسیع است. کسی که درباره موضوعات مختلف دانش و اطلاعات دارد، به‌خوبی متوجه ایرادات و اشکالات محتوایی متون و مقالات می‌شود. پس اگر می‌خواهید ویراستار شوید، یادتان باشد که مطالعه بخش مهمی از فرایند توسعه شغلی شماست.

تسلطی که ویراستار نسبت به اخبار و اطلاعات تازه درباره ویراستاری دارد هم می‌تواند کیفیت کار او را چند برابر کند. بنابراین اگر می‌خواهید ویراستار شوید باید حتما به‌طور مداوم به مراجع و منابعی سر بزنید که اخبار و قوانین تازه در حوزه ویراستاری را منتشر می‌کنند. مثلا استفاده از نرم‌افزارهای به‌روز یا پیگیری آخرین تغییراتی که فرهنگستان زبان فارسی وضع می‌کند به شما در مسیر تکمیل اطلاعات‌تان در حوزه ویرایش کمک خواهد کرد.

دارا بودن دانش فنی در حوزه تایپ هم می‌تواند ویراستاران را به سطح کیفی بسیار بالاتری برساند. کسی که با تایپ و نرم‌افزارهای مرتبط با آن به‌خوبی آشناست، سریع‌تر و دقیق‌تر می‌تواند پروژه ویراستاری را تکمیل کند.

لزوم ویراستاری مقاله فارسی چیست؟

مقالات فارسی که بناست در بسترهای مختلف چاپ و نشر قرار بگیرند به ویراستاری نیازمندند. فرقی نمی‌کند که محتوایی فارسی قرار است در ژورنالی علمی به چاپ برسد یا در نشریه‌ای علمی، فرهنگی، هنری و…؛ در هر حال، نیاز به ویرایش همان گام مهمی است که هرگز از فرایند تولید محتوا پاک نمی‌شود.

ویراستاری باعث روان‌ترشدن متون و مقالات می‌شود، به انتقال بهتر پیام‌های متن کمک می‌کند و نشان می‌دهد که کاری ارزشمند با صرف وقت و تخصص برای ارائه صورت گرفته است. نوشته‌ای که حاوی اشتباهات و غلط‌های نگارشی است، پیش از هر چیز، اعتبار خود را در نگاه مخاطب مخدوش می‌کند. پس ویراستاری امری کاملا لازم است.

تقسیم‌بندی‌های ویرایش مقاله فارسی چگونه است؟

تقسیم‌بندی‌های مختلفی برای معرفی انواع ویرایش در نظر گرفته می‌شود. اما به طور کلی و عمومی، ویرایش به سه بخش قابل تقسیم است:

• ویرایش ظاهری؛
• ویرایش محتوایی؛
• ویرایش دستوری و زبانی.

ویرایش ظاهری نوعی از ویراستاری است که در آن به شکل و ظاهر نوشته‌ها دقت می‌شود. یعنی پاراگراف‌بندی‌ها، رعایت رسم‌الخط صحیح کلمات و هر آنچه که انسجام ظاهری نوشته‌ها و مقالات فارسی را بهبود می‌بخشد در دسته ویرایش ظاهری قرار می‌گیرد.

ویرایش محتوایی هم نوع بسیار مهمی از ویراستاری است که طی آن، محتوا و مفاهیم استفاده‌شده در متن مقاله بررسی می‌شوند. در این نوع از محتوا، ویراستار باید به محتوای تخصصی به کاررفته در مقاله اشراف داشته باشد تا ببیند که آیا مفاهیم درست استفاده شده‌اند، نقصی از نظر انتقال پیام وجود ندارد و در کل، تمام چیزهایی را بررسی کند که نشان می‌دهند محتوا و موضوع به خوبی و درستی نوشته شده است.

ویرایش دستوری و زبانی هم همان‌طور که از نامش پیداست به مقوله رعایت دستور زبان و قواعد زبان فارسی در ویراستاری مقاله می‌پردازد. ویراستار باید تلاش کند تا تمام نکات دستوری مرتبط با فعل‌ها، اسم‌ها، صفت‌ها، قیدها و هر سرفصل دیگری از دستور زبان فارسی در متن به‌درستی استفاده شده باشد.

ویراستاری مقاله فارسی چگونه است؟

برای اینکه مقاله‌ای به مرحله نشر برسد، نیاز به این وجود دارد که ویراستاری شود. مقالات فارسی که بناست در نشریه‌ای علمی در ایران به چاپ مقاله برسند، نیازمند ویرایش حرفه‌ای هستند.

درست مانند مقالات انگلیسی که قبل از ارسال نیاز به ویرایش دارند و باید از نقطه‌نظرات مختلف بررسی شوند تا مورد پذیرش داوران ژورنال‌ها قرار بگیرند، مقالات فارسی هم برای ارسال به مجلات علمی-تخصصی مختلف نیاز به ویراستاری دقیق دارند. نمی‌توانید اثری علمی تولید کنید اما بدون دقت و توجه به ویراستاری، آن را برای مجله، کنفرانس یا هر پایگاه علمی و تخصصی دیگری بفرستید.

این کار بسیار غیرحرفه‌ای خواهد بود و باعث می‌شود در همان بدو ورود مقاله به مرحله بررسی برای پذیرش، از سوی داوران رد شود.

ویراستاری مقاله فارسی می‌تواند از نقطه‌نظرهای مختلفی صورت بگیرد. بنا به اینکه شما به عنوان نگارنده خواهان استفاده از چه نوع ویرایشی هستید، موسساتی مانند رایت می حاضرند تا ویراستاری کارتان را عهده‌دار شوند. در رایت می که به عنوان مجموعه‌ای حرفه‌ای در امر ترجمه و ویرایش فعالیت می‌کند، سطوح مختلفی از ویراستاری صورت می‌گیرد.

این موسسه برای اینکه طیف بیشتری از مشتریان بتوانند از خدمات مختلف تیم‌هایش بهره ببرند، ویراستاری را سطح‌بندی‌هایی کرده است که هر سطح قیمت‌های مختلفی دارد.

قیمت‌گذاری در پروژه‌های ویرایش چطور است؟

مقوله هزینه همیشه بخش مهمی از دغدغه‌های تمام کسانی است که می‌خواهند از خدمت یا محصولی استفاده کنند. واقعیتی در این میان وجود دارد که بهتر است، آن را همیشه در ذهن‌تان داشته باشید. هیچ کار باکیفیتی ارزان نیست. پس نباید انتظار داشته باشید که ویراستاری خبره، هزینه‌ای بسیار اندک از شما دریافت کند.

ویراستاری مقاله فارسی یا هر متن دیگری نیازمند صرف زمان، انرژی و تخصص است. پس کسی که به طور حرفه‌ای مشغول به کار در حوزه ویرایش باشد، حاضر نمی‌شود زمان و تخصص خود را ارزان بفروشد. اگر دیدید که ویراستاری با هزینه‌ای بسیار اندک می‌خواهد کارتان را انجام بدهد باید به کیفیت کارش شک کنید.

البته اینها به معنای آن نیست که هزینه ویراستاری بسیار زیاد است. نترسید! ماجرا از این قرار است که دستمزدها برای ویرایش معمولا براساس تعداد کلمات هر متن مشخص می‌شوند. مثلا هر واژه به اندازه «ایکس تومان» در نظر گرفته می‌شود و بنا به اینکه متن و مقاله فارسی کلا چند کلمه است، قیمت نهایی پروژه‌های ویرایشی تعیین می‌گردد. طیف قیمت‌گذاری واژگان متون ویراستاری بنا به تخصص مترجم، زمان تحویل هر پروژه، سطح تخصصی‌بودن متن و عواملی از این دست تعیین می‌شود.

نکات مهم در ویرایش مقاله فارسی چیست؟

ویراستاری مقاله فارسی نیاز به دانستن مراحلی دارد که در این بخش از نوشته به آنها اشاره می‌کنیم. اما قبل از هر چیز اجازه بدهید به درست‌نویسی در هنگام نگارش بپردازیم. واقعیت این است که هر چقدر یک متن و مقاله در هنگام نوشتن، صحیح‌تر به رشته تحریر درآید، کار ویرایش آن هم در ادامه ساده‌تر و سریع‌تر خواهد بود. پس بهتر است که نویسندگان در همان ابتدای شروع نگارش به درست‌نویسی توجه و دقت داشته باشند.

البته این را هم باید یادآور شد که همه توانایی صحیح‌نویسی از ابتدای شروع نگارش متون و مقالات را ندارند. پس این دسته از دوستان بهتر است از دانش خود برای تولید محتوای تخصصی استفاده کنند و باقی کار را به ویراستاران بسپارند.

ویراستاری متون با درک و خواندن کامل مقاله شروع می‌شود. ویراستار خبره باید قبل از اینکه آستین‌ها را بالا بزند و شروع به ویرایش کند به فکر این باشد که با خواندن کل متن، دید و چشم‌اندازی نسبت به آن پیدا کند. ویراستار باید بداند که با چه متنی روبه‌روست و ارزیابی‌های نخستین خود را از میزان کاری که باید انجام دهد به‌طور تخمینی مشخص کند.

بعد از اینکه دید دقیقی نسبت به مقاله به دست ویراستار آمد باید بنا به ترفندها و روش‌هایی که با آنها راحت‌تر است، شروع به ویرایش کند. بعضی از ویراستاران ترجیح می‌دهند که ابتدا از نظر محتوایی به ویرایش بپردازند و برخی دیگر از ویرایش فنی یا دستوری شروع به کار می‌کنند. این دیگر به سلیقه هر ویراستار وابسته است. اما توصیه ما این است که ویرایش با ویراستاری دستوری شروع شود و بعد با ویراستاری محتوایی و در مرحله آخر با ویرایش ظاهری و صوری پیگیری شود.

این روند باعث می‌شود تا خیال ویراستار در ابتدا از بابت وجود اشکالات دستوری و قواعد زبانی راحت شود و در ادامه اگر بنا بود که محتوایی را اضافه یا کم کند، در راستای مسیر درستی آنها را بنویسید و اصلاح کند که در مرحله نخست ویرایش انجام داده است. بعد از اینکه دستور زبان و قواعد به درستی در مقاله پیاده‌سازی می‌شود و محتوا هم به فرم و حالت ایدئال می‌رسد، نوبت درست‌کردن مطلب از نقطه‌نظر ظاهری است. حال باید رسم‌الخط‌ها، املاها، بندها و پاراگراف‌ها و تمام چیزهای دیگری که به ظاهر نوشته مربوط هستند، اصلاح شوند و ویراستاری روی آنها صورت بگیرد. البته باز هم قلق‌ها و ترفندهای هر ویراستاری مختص خود اوست. یعنی در این زمینه قانونی وجود ندارد و باید دید که هر ویراستاری با چه روندی راحت‌تر کار می‌کند.

استفاده از ابزارهای ویراستاری چگونه است؟

نرم‌افزارهایی مانند ویراستیار وجود دارند که ویراستاری مقالات فارسی و انگلیسی را ساده و سریع می‌کنند. اما باید پذیرفت که اعتمادکردن به آنها به‌طور ۱۰۰درصد نمی‌تواند ایده خوبی باشد. پس بهتر است که اگر در ویراستاری سررشته‌ای ندارید و می‌خواهید مقاله‌ای مهم و حساس را برای انتشار در مجله‌ای علمی یا هر نشریه دیگری آماده کنید باید به ویراستاری خبره مراجعه نمایید.

شاید ویراستاران باتجربه و ماهر هم از ابزارهای ویراستاری استفاده کنند و نرم‌افزارهای مختلفی را در این زمینه به کار بگیرند اما قطعا و حتما نظرات و ایده‌های خود آنها در مسیر ویرایش مهم است و آنها هستند که تصمیم می‌گیرند باید از چه روش و ترفندی برای بهترکردن متون و مقالات بهره ببرند.

در یک کلام باید گفت که هیچ‌چیز نمی‌تواند جایگزین هوشمندی و خرد انسانی شود. پس ویراستاری با نرم‌افزارها و برنامه‌های مختلف آنلاین و آفلاین هرگز نمی‌توانند به دقتی برسند که انسان‌ها می‌توانند در انجام پروژه‌های ویرایش داشته باشند.

در آخر

برای انجام پروژه‌های ویرایش‌تان حتما به دنبال کمک‌گرفتن از ویراستاران خبره باشید. حیف است، زحمتی که مثلا برای نگارش مقاله‌ علمی کشیده‌اید به خاطر نداشتن ویرایش از بین برود و از سوی مجلات داخلی، کنفرانس‌ها و…، پذیرفته نشوید.

موسساتی مانند رایت می با کمک گرفتن از ویراستاران باتجربه‌ای که مدام در حال گذراندن دوره‌های نوین و یادگیری هستند و سابقه و تجربه خوبی هم دارند، به شما در ویراستاری مقالات و متون مختلف کمک می‌کنند. به تجربه، تخصص و شهرت رایت می توجه کنید و با اعتماد کامل همکاری خود با آن را شروع کنید. مطمئنا از نتیجه راضی خواهید بود. این را مشتریان پرتعدادی می‌گویند که در طی سال‌های فعالیت رایت می به دوستان وفادار این مجموعه بدل شده‌اند و پروژه‌های متعددی را با مجموعه رایت می به نتیجه رسانده‌اند.